De staat van het onderwijs 2024 over sociale veiligheid
Jaarlijks brengt de Inspectie van het Onderwijs een rapport De staat van het onderwijs uit. Het is de moeite waard dit rapport door te nemen. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op het welbevinden van leerlingen en de sociale veiligheid. Onderwerpen die voor de vertrouwenspersoon extra interessant zijn.
Het hele rapport vind je via de onderstaande link.
Hieronder staat een korte samenvatting over de bevindingen wat betreft welbevinden en sociale veiligheid.
Doorlopende aandacht voor welbevinden en veiligheid nodig
Het welbevinden van jongeren baart zorgen. De sociale veiligheid is op de meeste scholen/opleidingen voldoende en de meeste leerlingen en studenten voelen zich veilig. Maar niet alle groepen leerlingen en studenten voelen zich veilig en/of prettig op school. Welbevinden en (sociale) veiligheid vragen om doorlopende aandacht van leraren, schoolleiders, bestuurders, de inspectie en de minister.
Welbevinden essentieel voor brede ontwikkeling
Op school of op de opleiding gaat het niet alleen om het opdoen van de kennis en vaardigheden waarmee je een diploma kan halen, maar ook om sociale vaardigheden en persoonsvorming. Het welbevinden van leerlingen en studenten staat onder druk. Leerlingen en studenten zijn minder gemotiveerd en zitten minder goed in hun vel. Daarbij speelde corona een rol, maar ook stress en de hoeveelheid huiswerk. Onderwijsinstellingen kunnen niet alle problemen oplossen, maar moeten wel een veilige plek bieden waar een kind of jongere zich prettig voelt en zich breed kan ontwikkelen.
Welbevinden vraagt structureel en expliciet aandacht
Het welbevinden van leerlingen en studenten heeft structureel en expliciet aandacht nodig van de school of opleiding. Als scholen en opleidingen meetbare doelen stellen, nagaan of het welbevinden van hun leerlingen en studenten hiermee daadwerkelijk verbetert en de aanpak waar nodig bijstellen, krijgt welbevinden de plek in het onderwijs die het verdient.
Belangrijk om veiligheid te monitoren
De meeste leerlingen in het primair onderwijs (po) en voortgezet onderwijs (vo) voelen zich veilig. Uit veiligheidsmonitors blijkt dat er groepen leerlingen zijn, zoals LHBTIQ+-leerlingen, die zich minder veilig voelen. Ook het pesten neemt toe in het po en vo. Scholen moeten een omgeving bieden waarin leerlingen zich veilig voelen om incidenten te melden. Het is belangrijk dat scholen de veiligheid van leerlingen jaarlijks monitoren en vooral ook de uitkomsten gebruiken om de veiligheid van alle betrokkenen te vergroten.
Instellingsverschillen in ervaren veiligheid
Ook in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) voelt een groot deel van de studenten zich veilig. Vanaf 2016 is er sprake van een stijgende lijn. Wel zijn er duidelijke verschillen tussen instellingen: op de meest onveilige instelling zegt een kwart van de studenten zich niet veilig te voelen versus minder dan 9% bij de meest veilige instelling.
Veiligheid nieuwkomers op gezinslocaties van azc-scholen moet beter
De moeilijke omstandigheden waarin nieuwkomers verkeren, maken het vaak lastig om te kunnen leren. Met name kinderen op gezinslocaties krijgen te maken met onveilige situaties. Het is belangrijk dat de overheid stappen onderneemt om de veiligheid van deze leerlingen te verbeteren. De situatie is zorgwekkend als gevolg van personeelstekorten en de snelle groei van het aantal leerlingen. Het is momenteel moeilijk om de leerlingen en het personeel een sociaal veilige omgeving te bieden.
Zorgen voor sociale veiligheid is meer dan veiligheidsbeleid hebben
Het thema sociale veiligheid moet bespreekbaar zijn en blijven. Aan de wet voldoen wat betreft veiligheidsbeleid biedt geen garantie voor een veilige schoolomgeving.
Aanbevelingen vanuit het rapport:
- Scholen en opleidingen: bespreek met alle betrokkenen wat bereikt moet worden op het gebied van welbevinden en sociale veiligheid en hoe dat aangepakt moet worden. Ga vervolgens na onder leerlingen en studenten of de doelen bereikt zijn.
- Scholen en opleidingen: aan de wet voldoen, betekent niet automatisch dat iedereen zich veilig voelt. Het is een verantwoordelijkheid voor het hele team om hierover met elkaar normen en waarden uit te wisselen en concrete afspraken te maken.
- Besturen, scholen en opleidingen: registreer niet alleen meldingen, maar analyseer ze ook. Op basis daarvan kan dan een gerichte aanpak bedacht worden.
- Besturen, scholen en opleidingen: zorg dat er daadwerkelijk iets gedaan wordt met meldingen van pesten en andere onveilige situaties. En betrek ouders hierbij.